نمایشگاه «فاشیسم‌های جهانی» همزمان با هفته هنر در خانه فرهنگ‌های برلین برپا شده و تا سه ماه دیگر، یعنی ۷ دسامبر، ادامه خواهد داشت. این نمایشگاه واکنشی است به گرایش‌های راستگرایانه‌ای که در دوران کنونی در بسیاری از کشورها شاهدش هستیم. گرایش‌هایی که از دل آن‌ها خواسته‌های افراط‌گرایانه نیز به گوش می‌رسد و لرزه بر اندام دموکراسی می‌اندازد.
شرایط کنونی زنگ خطری است که یادآوری می‌کند «فاشیسم» به تاریخ نپیوسته و با مرگ رژیم‌هایی مانند موسولینی و فرانکو در خاک دفن نشده، بلکه زنده و حاضر است و فرزندانش در شکل و شمایل گوناگون در جهان پخش شده‌اند. نمایشگاه «فاشیسم‌های جهانی» این دگرگونی‌ها را ثبت کرده و به نمایش می‌گذارد.
سه پیکره‌‌‌ای را که در تصویر بالا می‌بینید، «قصاب‌ها» نام دارد که توسط «جین الکساندر»، هنرمندی از آفریقای جنوبی، ساخته شده است. این پیکره‌ها با اندام‌هایی انسانی اما چهره‌های درنده‌خو تراشیده شده‌اند. وقتی به آن‌ها نگاه می‌کنیم، هم از دیدن‌شان بیزار می‌شویم و هم میل داریم دوباره تماشای‌شان کنیم. هنرمند به‌خوبی توانسته این دو حس متناقض را در پیکره‌ها ایجاد کند. الکساندر در آثارش رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی را نقد می‌کند و تاثیر آن را بر جامعه نشان می‌دهد.
خبرنگار در کیسه زباله
مردی که در کیسه زباله قرار گرفته و به گوشه‌ای پرتاب شده، خبرنگاری است که در آمریکا از کار اخراج و بی‌خانمان شده است. این اثر ساخته «جاش کلاین»، هنرمندی از نیویورک، است که به مسئله بیکاری و کوچکتر شدن طبقه متوسط در آمریکا می‌‌پردازد. این پیکره بخشی از چیدمانی بزرگتر با موضوع هوش مصنوعی است که منجر به بیکار شدن نیروهای متخصص بسیاری خواهد شد.
در کنار خبرنگار، چرخ‌دستی بی‌خانمانی را می‌بینیم که از صاحبش خبری نیست، اما همه بطری‌هایی را که از گوشه و کنار خیابان و لابلای زباله‌ها پیدا کرده، تبدیل به دست شده‌اند.
خواب؛ شیوه‌ای برای مقاومت
یکی دیگر از آثار جذاب این نمایشگاه نگهبانی چینی است که در کنار در ورودی به خواب رفته. «آناجیائو» نام مستعار سازنده این مجسمه است که از چهره خودش الگوبرداری کرده است. ایده این اثر از تبلیغاتی گرفته شده که در آن‌ها از نگهبان‌های سیلیکونی به‌جای انسان استفاده شده بود.
شغل نگهبانی در کشور چین حقوق بسیار پایین و زحمت زیادی دارد و بیشتر نگهبان‌ها از روستاها به شهر آمده‌اند. آناجیائو در این اثر به طور کنایه‌آمیز می‌گوید که «خواب» می‌تواند نوعی مقاومت خاموش در برابر فشار کاری و کنترل اجتماعی‌ای باشد که از سوی حکومت اعمال می‌شود.
فاشیسم در شکل‌ها و نقش‌های گوناگون
نمایشگاه «فاشیسم‌های جهانی» تنها محدود به هنرهای تجسمی نیست، بلکه هر شکلی از هنر به عنوان وسیله‌ای برای اعتراض علیه قدرتگیری فاشیسم و مقاومت در برابر آن به نمایش گذاشته شده است؛ از عکاسی و نقاشی گرفته تا فیلم‌های مستند، تتو و متن.
در آثار برخی هنرمندان آشکارا می‌توان دید که فاشیسم تنها چهره‌ای سیاسی و اجتماعی ندارد، بلکه در روابط خصوصی افراد و درون چاردیواری خانه نیز نمود پیدا می‌کند. نقاشی‌های هنرمندی از سئول به نام «هو چون مینگ» به نقش اقتدارگرای «پدر» پرداخته است. او پیش از کشیدن طرح‌ها، با جوانان زیادی که از سال ۲۰۰۸ به بعد متولد شده‌اند، گفت‌وگو کرده است. آن‌ها برداشت خود را از شخصیت پدر شرح داده‌اند. هنرمند نیز بر اساس این تصویرهای ذهنی، نقاشی‌های خود را خلق کرده است.
تتوهای جنگ غزه اثر «روی روزِن» شکلی دیگر از فاشیسم را در جنگ نشان می‌دهد. داستان پشت هر تتو پیچیده و مبهم است؛ از جواهرات و علامت‌گذاری‌ها گرفته تا اقدامات شورشی. روزِن با این مجموعه، این معانی را در متن جنگ غزه بررسی می‌کند. برخی خالکوبی‌ها از کتاب مقدس گرفته شده و برخی دیگر وارونه‌سازی زبان خبری است. در برخی دیگر نیز به گزارشی تحقیقی از نیویورک تایمز در اکتبر ۲۰۲۴ اشاره شده است که در آن از «شیوه پشه» یا «شیوه زنبور» برای استفاده از غیرنظامیان به عنوان سپر انسانی استفاده شده است.
نمایشگاه «فاشیسم جهانی» فرصتی ایجاد کرده که با تامل در هر اثر هنری، تصویری تازه از فاشیسم در شکل و شمایلی دیگر ببینیم که شاید انتظارش را نداشته‌ایم. این نمایشگاه از سوی بازدیدکنندگان به‌خوبی مورد استقبال قرار گرفته است.
گزارشی از مریم مردانی
Bilder: Maryam Mardani/Amal Berlin!
