خودکارسازی، گسترش هوش مصنوعی و فشارهای ناشی از تغییرات اقلیمی با سرعت بی‌سابقه ساختار بازار کار جهانی را دگرگون می‌کنند. گزارش «Future of Jobs Report 2025» از مجمع جهانی اقتصاد نشان می‌دهد تا سال ۲۰۳۰ میلیون‌ها شغل تازه در بخش‌های فناوری، انرژی سبز و اقتصاد دیجیتال ایجاد خواهد شد، در حالی که بسیاری از مشاغل سنتی با خطر حذف روبه‌رو هستند. این روند نشان می‌دهد که مهارت‌های تکنولوژیک، دیجیتال و مرتبط با پایداری محیط زیست نقش محوری در آینده حرفه‌ای افراد و حفظ اشتغال خواهند داشت.
فناوری و تحول دیجیتال؛ محرک اصلی دگرگونی بازار کار
پیشرفت‌های سریع فناوری و گسترش هوش مصنوعی مهم‌ترین عامل شکل‌دهنده بازار کار آینده است. بر اساس گزارش Future of Jobs Report 2025، حدود ۸۶ درصد کارفرمایان پیش‌بینی می‌کنند که هوش مصنوعی و فناوری‌های داده‌محور بیشترین تأثیر را بر ساختار مشاغل خواهند داشت. به همین دلیل، تقاضا برای مهارت‌های مرتبط با هوش مصنوعی، تحلیل داده، برنامه‌نویسی و ابزارهای دیجیتال در سراسر جهان با سرعتی چشمگیر در حال افزایش است.
ناپایداری اقتصادی و تنش‌های جهانی
حدود نیمی از کارفرمایان نسبت به افزایش هزینه‌های زندگی، تورم بالا و کاهش سرعت رشد اقتصاد جهانی هشدار داده‌اند و ۴۲ درصد نیز کاهش رشد اقتصادی را یکی از جدی‌ترین تهدیدها می‌دانند. همزمان، سه نفر از هر ده کارفرما نگران تأثیر تنش‌های ژئوپولیتیکی و درگیری‌های فزاینده بر فعالیت‌های خود هستند. بر اساس گزارش سازمان تجارت جهانی، محدودیت‌های تجاری بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ تقریباً دو برابر شده و فضای تجارت جهانی را شکننده‌تر کرده است.
تغییرات جمعیتی و فشار بر نیروی کار
ساختار جمعیتی جهان با سرعت در حال دگرگونی است. در کشورهای ثروتمند، کاهش نرخ زاد و افزایش امید به زندگی باعث کاهش تعداد افراد فعال در بازار کار شده است، در حالی که در کشورهای کم‌درآمدتر جمعیت جوان رو به رشد است و شمار بیشتری از افراد آماده ورود به بازار کار می‌شوند. چهار نفر از هر ده کارفرما معتقدند که این تغییرات جمعیتی طی پنج سال آینده تأثیر قابل توجهی بر روند اشتغال و ساختار بازار کار خواهد داشت.
اقتصاد سبز و مهارت‌های آینده
نزدیک به نیمی از شرکت‌ها قصد دارند سرمایه‌گذاری‌هایی برای کاهش انتشار CO₂ و حرکت به سمت مدل‌های کسب‌وکار پایدار انجام دهند. این تغییرات علاوه بر نیاز به مهارت‌های جدید، هزینه‌های عملیاتی را نیز افزایش می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ تعداد آگهی‌های شغلی که مهارت‌های محیط زیستی را می‌طلبند، حدود ۲۲ درصد افزایش یابد و فرصت‌های تازه‌ای در حوزه‌های انرژی پاک، بهره‌وری منابع و فناوری‌های پایدار ایجاد شود.
چشم‌انداز جهانی اشتغال
برآوردها نشان می‌دهد که در پنج سال آینده حدود ۱۷۰ میلیون شغل جدید ایجاد و همزمان نزدیک به ۹۲ میلیون شغل حذف می‌شوند؛ این به معنای رشد خالص حدود ۷۸ میلیون شغل است. بیشترین فرصت‌های شغلی در حوزه‌های تحلیل داده، فناوری مالی (فین‌تک)، هوش مصنوعی و رباتیک پیش‌بینی شده است. در مقابل، مشاغلی که به‌راحتی قابل خودکارسازی هستند، مانند خدمات پستی، برخی فعالیت‌های بانکی و ورود داده‌ها، کاهش خواهند یافت.
اروپا و چالش مهارت‌ها
در اروپا سه عامل بیش از همه بازار کار را تحت فشار قرار می‌دهند: افزایش هزینه‌های زندگی (۵۵ درصد)، پیر شدن جمعیت و کاهش نیروی کار (۵۱ درصد) و گسترش فناوری‌های دیجیتال (۴۹ درصد). کمبود نیروی متخصص بزرگ‌ترین مانع تحقق تحول اقتصادی است و ۸۳ درصد کارفرمایان آن را چالشی جدی می‌دانند. در پاسخ، ۸۶ درصد شرکت‌ها برنامه‌ریزی کرده‌اند در بازآموزی و ارتقای مهارت کارکنان سرمایه‌گذاری کنند.
مهارت‌های کلیدی برای سال ۲۰۳۰
مهارت‌های آینده ترکیبی از توانمندی‌های تحلیلی، اجتماعی و فناوری هستند. تفکر تحلیلی (Analytisches Denken, ۸۹٪) و تاب‌آوری و انعطاف‌پذیری (Resilienz und Flexibilität, ۸۰٪) همراه با رهبری و مدیریت (Führung und Management, ۶۴٪) برای هدایت تیم‌ها و سازمان‌ها حیاتی‌اند. کنجکاوی فکری (Neugier, ۶۴٪) و دانش فناوری (Technologische Literalität, ۵۹٪) پایه موفقیت در محیط‌های دیجیتال و هوشمند است. در حوزه تخصصی نیز دانش هوش مصنوعی (Künstliche Intelligenz, ۹۵٪)، امنیت سایبری (Cybersicherheit, ۸۳٪) و سواد دیجیتال (Digitale Kompetenz, ۷۹٪) بیشترین تقاضا را دارند و نقش کلیدی در اشتغال آینده ایفا می‌کنند.
فرصت‌ها و تهدیدها برای آلمان و اروپا
آلمان تا سال ۲۰۳۰ با کمبود حدود ۳.۱ میلیون نیروی متخصص در حوزه‌های دیجیتال، فناوری و مهندسی روبه‌رو خواهد شد. در حالی که شرکت‌های آمریکایی با سرعت در حال جذب متخصصان هوش مصنوعی هستند، سیستم‌های آموزشی و برنامه‌های بازآموزی اروپا هنوز با نیازهای بازار همگام نیستند. ادامه این روند می‌تواند مزیت رقابتی اروپا نسبت به آمریکا و آسیا را کاهش دهد.
Foto: Canva Pro
