دولت آلمان قصد دارد روند اخراج مهاجران افغان را گسترش دهد و برای این منظور گفت‌وگوهای مستقیمی را با طالبان آغاز کرده است. این تصمیم پس از سال‌ها پرهیز از تماس مستقیم با این گروه اسلام‌گرا گرفته شده و به گفته وزیر داخله فدرال، قرار است در هفته‌های آینده به توافق نهایی برسد. هم‌زمان، سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM) هشدار داده است که بازگشت اجباری افغان‌ها با موانع جدی و شرایط دشوار همراه خواهد بود.
تماس‌های مستقیم با طالبان برای اخراج‌ها
به‌گزارش تاگس‌شاو، الکساندر دوبرینت، وزیر داخله فدرال از حزب CSU، تایید کرده است که نمایندگان وزارت داخله در حال گفت‌وگو با طالبان برای تنظیم روند بازگرداندن مهاجران افغان هستند. او گفت: «ما نمی‌خواهیم تنها از پروازهای چارتر استفاده کنیم، بلکه می‌خواهیم امکان اخراج از طریق پروازهای عادی را نیز فراهم کنیم. برای این منظور باید مسائلی مانند تایید هویت و هماهنگی‌های فنی با نمایندگان افغان انجام شود.»
به گفته او، آلمان در ماه‌های گذشته با کمک قطر چند پرواز گروهی انجام داده است، اما این یک راه‌حل دائمی نخواهد بود: «ما می‌خواهیم اخراج‌ها را مستقل‌تر پیش ببریم، بنابراین تماس‌های فنی مستقیم با طالبان برقرار کرده‌ایم.»
تاکید آلمان بر فنی بودن تماس‌ها با طالبان
طالبان تلاش می‌کند از مذاکرات درباره بازگرداندن مهاجران برای کسب مشروعیت بین‌المللی استفاده کند. با این حال، دوبرینت تاکید کرده است که این گفت‌وگوها به معنای شناسایی سیاسی طالبان نیست: «موضوع اصلاً به رسمیت شناختن دیپلماتیک نیست. ما می‌خواهیم اخراج‌ها را نه‌تنها به افغانستان بلکه به سوریه هم امکان‌پذیر کنیم و برای این کار ناگزیر باید با مسئولان محلی وارد گفت‌وگو شد.» او همچنین به انتقادها پاسخ داد و گفت: «وقتی صحبت از بیرون آوردن افراد از افغانستان است، هیچ‌کس مشکلی با مذاکره با طالبان ندارد، اما وقتی موضوع بازگرداندن مجرمان پیش می‌آید، ناگهان تردیدها مطرح می‌شود.»
هشدارهای سازمان بین‌المللی مهاجرت
می‌هیونگ پارک، رئیس دفتر IOM در افغانستان، درباره شرایط دشوار بازگشت‌کنندگان هشدار داده است. او گفت بسیاری از کسانی که بازگردانده می‌شوند، هرگز در افغانستان زندگی نکرده‌اند یا برای تامین هزینه مهاجرت، خانه و زمین خود را فروخته و اکنون بدون سرپناه بازمی‌گردند. به گفته او، زنان نیز به‌طور سیستماتیک از دسترسی به آموزش عالی و بازار کار محروم‌اند.
به همین دلیل، IOM حمایت خود از برنامه بازگشت داوطلبانه به افغانستان را متوقف کرده است. با این حال، آلمان و اتحادیه اروپا همچنان بودجه‌ای برای مراکز پذیرش در مرزهای افغانستان اختصاص می‌دهند تا بازگشت‌کنندگان در ابتدای ورود حداقل پول نقد و امکانات اولیه برای ادامه سفر در داخل کشور دریافت کنند.
فشار کشورهای همسایه
بخش عمده افغان‌ها نه‌تنها از آلمان بلکه از کشورهای همسایه بازگردانده می‌شوند. پاکستان از آغاز سال ۲۰۲۳ بیش از ۲۰۰ نفر را اخراج کرده که برخی از آنان وعده پذیرش از سوی آلمان دریافت کرده بودند، از جمله کارکنان محلی پیشین یا افراد به‌شدت در معرض خطر.
از آنجا که سفارت آلمان در کابل پس از سقوط دولت افغانستان در سال ۲۰۲۱ بسته شد، پرونده‌های این افراد در اسلام‌آباد بررسی می‌شود. تنها در ماه آگوست/اوت، بیش از ۲۰۰ نفر که برخی از آنان حتی از دادگاه‌های آلمان حکم دریافت ویزا گرفته بودند، توسط مقامات پاکستانی بازداشت و به مرز افغانستان منتقل شدند. وزارت خارجه آلمان اعلام کرده که با اسلام‌آباد توافق شده همه پرونده‌ها تا پایان سال جاری میلادی تکمیل شود.
ترکیه نیز به‌طور منظم افغان‌ها را با پروازهای چارتر اخراج می‌کند. مقامات ترک می‌گویند این افراد «داوطلبانه» بازمی‌گردند، اما نهادهای حقوق بشری مانند شورای اروپایی پناهندگان و تبعیدیان (ECRE) این روند را اجباری می‌دانند.
بر اساس آمار ECRE، سال گذشته ۶۵ هزار و ۸۱۵ افغان در ترکیه به عنوان مهاجر غیرقانونی بازداشت شدند. در سال جاری نیز تا ۸ مه بیش از ۱۶ هزار تبعه افغانستان دستگیر شده‌اند. بسیاری از آنان در ترکیه کار می‌کنند تا پول لازم برای سفر به اروپا از طریق قاچاقچیان را فراهم کنند.
موج میلیونی بازگشت‌ها
طبق برآورد IOM، از آغاز سال تاکنون حدود دو میلیون افغان از ایران و پاکستان به کشور بازگردانده شده‌اند و پیش‌بینی می‌شود که این رقم تا پایان سال به سه میلیون نفر برسد.
می‌هیونگ پارک می‌گوید اوج بحران در ماه جولای/ژوئیه رخ داد، زمانی که مهلت تعیین‌شده از سوی ایران برای خروج مهاجران بدون مدرک با حملات اسرائیل به خاک ایران هم‌زمان شد و روزانه بین ۳۰ تا ۴۰ هزار نفر از مرز عبور کردند: «این وضعیت قابل مدیریت نبود. اکنون شمار روزانه بازگشت‌کنندگان کمتر از ۱۰ هزار نفر است.»
Foto: Jan Woitas/dpa
