هفته طراحی برلین از ۸ تا ۱۷ می امسال برگزار می‌شود. نهادها و آکادمی‌های مختلف در این هفته برنامه‌های مختلفی برگزار می‌کنند. موضوع امسال هفته طراحی برلین «انعطاف‌پذیری» (Resilience) است.
از چند روز پیش اشتراک در این برنامه ذهنم را مشغول کرده بود. آن روز برلین هوای آفتابی داشت ولی خورشید عصر کمی رنگ پریده‌تر می‌تابید. با عجله سوار متروی U6 شدم و در ایستگاه موزه علوم طبیعی (Naturkunde Museum) پیاده شدم. از موعد مقرر شش دقیقه‌یی گذشته بود.
داخل هتل‌ـ رستورانی شدم که مالامال از سبزه و گل و گیاه بود. دوچرخه‌یی در ورودی رستوران نظرم را به خودش جلب کرد. کمی جلوتر از دوچرخه‌های بیشتر برای تزیین سالن استفاده شده بود. عده‌یی صف کشیده بودند تا کارت دعوت‌شان را نشان دهند. برنامه هنوز به صورت رسمی شروع نشده بود. وارد نمایشگاه شدم. در اولین قدم مجله‌یی دست‌ساز را می‌شد دید. من مستقیما به انتهای گالری رفتم، جایی که دیوارها پر شده بودند از تابلوهای نقاشی.
«هنر اجتماعی، بازتاب صدای مردم آسیب‌پذیر است»
به یکی از نقاشی‌ها که نگاه می‌کنم، زنی را می‌بینم در حال رفتن اما زنی دیگر او را به آغوش کشیده است. صحرا و دشتی خشک همه جا را فرا گرفته. خورشید اما در دوردست می درخشد. این نقاشی اثر کارلا میخاییل است، دختری اهل لبنان، که دو سال قبل به آلمان پناهنده شده است.
برنامه شروع می‌شود و من با کلماتی که کمتر شنیده‌ام روبرو می‌شوم، عبارت‌هایی مانند «هنر اجتماعی» (Social Art)، «طراحی اجتماعی» (Social Design) و «انعطاف‌پذیری». منظور از «طراحی اجتماعی» طراحی خدمات به منظور ایجاد یک تغییر مفید و رفع مشکل اجتماعی است. کارلا میخاییل بیش از یک دهه زندگی‌اش را صرف کار در بخش‌های کمک‌رسانی بشردوستانه کرده است. سال قبل هم او ماستری خود را در بخش «طراحی اجتماعی» گرفته است. نقاشی او اما «هنر اجتماعی» محسوب می‌شود.
از کارلا می‌پرسم هدفش از اشتراک در این برنامه چیست؟ در پاسخ می‌گوید: «می‌خواهم صدای طبقه‌ی آسیب‌پذیر باشم. از مشکلاتی که گروه‌های آسیب‌پذیر با آن مواجه‌اند، حرف بزنم.» کارلا اضافه می‌کند: «گوش دادن و حرف زدن با جوامع آسیب‌پذیر است که انسان‌ها را در پیدا کردن راه‌حل‌های هوشمندانه و مفید برای نیازهای بشریت کمک می‌کند.» به باور کارلا هنرمندان اجتماعی صدای آسیب‌پذیران‌اند و طراحان اجتماعی مسوولیت دارند راهکارهای هوشمندانه و مفید تشخیص دهند که کل این فرایند منجر به انعطاف‌پذیری میان انسان‌ها می‌شود.
Carla Mikhael, Photo by Zainab Farahmand
«طراحی اجتماعی، راهکارهایی برای نیاز مردم ارائه می‌دهد»
نیکوله لویسر، مدیر این برنامه و استاد دانشگاه، می‌گوید که این برنامه بخشی از مراسم همه ساله‌ی هفته‌ی طراحی برلین است. به گفته‌ی خانم لویسر بیش از ۱۶ اثر هنری که بیشتر نقاشی‌اند در این نمایشگاه سهیم بودند. آثار ویدیویی و انواع دیگر هنری را هم می‌توان در این نمایشگاه دید. خانم لویسر می‌گوید: «ما در قرن بیست و یکم استیم و مشکلات فراوانی در انتظار انسان‌هاست. ما نیاز داریم که نه تنها در مورد انعطاف‌پذیری حرف بزنیم بلکه برای تحولات و مشکلات پیش‌رو راهکار پیدا کنیم.»
نیکوله لویسر بیشتر توضیح داد که هنر اجتماعی صدای گروه‌های خاموش و آسیب‌پذیر را به دیگران می‌رساند. طاحان اجتماعی تلاش می‌کنند تا راهکارهای هوشمندانه و مفید برای نیازهای بشر ارایه دهند. این مشکلات می‌توانند نیازهای بشری، محیط زیستی و رفاهی را شامل شوند. به طور مثال به طراح اجتماعی‌ای در آینده نیاز خواهیم داشت که تجربه‌ی معماری و مهندسی داشته باشد، چرا که نیازهای بشر با مرور زمان در حال تغییر است. در عین حال طرحی که طاحان اجتماعی ارایه می‌دهند باید به طبیعت و زمین آسیب نزند.
وقتی از او می پرسم به خوانندگانم چه توصیه یی دارد؟ می گوید: «من به علاقه‌مندان طراحی اجتماعی توصیه می‌کنم در این رشته تحصیل کنند. به نظر من ما به افرادی با تجربه‌های کاری مختلف نیاز داریم.»
ساعت ده شب شده و من هیچ گذر زمان را درک نکرده‌ام. حس خوبی از گل و گیاه‌های سالن و دوچرخه‌ها، نقاشی‌های روی دیوارها به من منتقل شده که باعث لبخندم می‌شود.
وبسایت هفته‌ی طراحی برلین را این‌جا ببینید.
گزارشی از زینب فرهمند
Text and Photos by Zainab Farahmand
