حامد (نام مستعار)، پناه‌جوی جوان اهل افغانستان است که از سه ماه به این سو در آلمان زندگی می‌کند. او پس از رسیدن به آلمان با مشکلات شدید روانی روبرو شد و تاکنون از چهار دکتر روانشناس مشاوره و دارو دریافت کرده‌است. این پناه‌جوی اهل افغانستان می‌گوید که هنگام ورود به مرز آلمان صدمه شدید جسمی دیده‌است. تا جایی که حتی ناخن‌های پاهایش از شدت سرما از بین رفته‌اند.
حامد مدعی است که مشکلات شدید روانی دارد و با وجود مراجعه مکرر به دکتران متخصص این بخش، نوع مریضی او تاکنون تشخیص نشده‌است. «از دید خودم مریض روحی روانی هستم. اما کسی مرا درک نمی‌کند و خودم نیز تا هنوز نتوانسته‌ام راه‌حلی برای گرفتاری‌هایم پیدا کنم.» او می‌افزاید که در این مدت فقط از سوی روان‌پزشکان داروهای خواب‌آور دریافت کرده و اغلب شب و روز را در خواب می‌گذراند.
پناهجویان در آلمان به دلیل شرایط سخت زندگی، آسیب‌های روحی ناشی از جنگ، خشونت و فرار، انزوای اجتماعی و تبعیض، مشکلات روحی مختلفی را تجربه می‌کنند. از رایج‌ترین مشکلات روانی در میان پناهجویان در آلمان می‌توان از اضطراب، افسردگی، اختلال در خواب، فراموشی، افزایش سطح استرس، افزایش ترس و وسواس، ترس از ورود به جامعه و برقراری روابط اجتماعی و فراموشی هویت فردی و فرهنگی نام برد.
عدم توجه و رسیدگی به مشکلات پناهجویان
بسیاری از پناهجویان که به امید روزهای روشن مسیرهای دشوار مهاجرت را می‌پیمایند، پس از رسیدن به کشورهای امن مانند آلمان، با عالمی از مشکلات از جمله کمبود مسکن، ناآشنایی با محیط، زبان و فرهنگ جدید، عدم توجه مقام‌های مسئول نسبت به شرایط زندگی، و همچنین تبعیض نژادی مواجه می‌شوند که این مسائل بر افزایش استرس و فشارهای روانی در پناهجویان بی تاثیر نیست.
«پسرم مشکل قلبی و تنفسی بسیار جدی دارد اما تاکنون هیچ اقدامی برای معالجه‌ی او صورت نگرفته است.» این شاید تلخ‌ترین تجربه‌ی خانواده احمدی از زمان رسیدن به آلمان و آغاز زندگی جدید در یک کشور مرفه اروپایی باشد.
این پناه‌جوی اهل افغانستان با همسر و چهار فرزندش حدود دوسال پیش به امید روزهای خوب به آلمان آمد و تا هنوز در یکی از اقامت‌گاه‌های موقت پناهجویان در شهر هامبورگ زندگی می‌کند.
احمدی می‌گوید، با عالمی از دغدغه، استرس و نگرانی شب و روز را در بلاتکلیفی می‌گذراند و هیچ توجهی به حال آن‌ها صورت نگرفته‌است. «دشواری‌های روزمره زندگی ما در قلب اروپا شاید برای بسیاری‌ها حتی غیرقابل باور باشد اما واقعیت است و این تجربه‌های تلخ آلمان را برای ما تبدیل به «سراب» کرده‌است.»
فرآیند پناهندگی پیچیده و ترس از آینده نامعلوم
علاوه بر این، فرآیند پناهندگی طولانی و پیچیده در آلمان می‌تواند برای بسیاری از پناهجویان تنش‌آور باشد. مانند رووف، پناه‌جوی جوان اهل افغانستان که تازه به آلمان آمده‌است. اما شرایط نامعلوم زندگی و ترس از آینده، آرامش روانی او را برهم زده‌است.
رووف که تا هنوز در یکی از اقامت‌گاه‌های موقت در شهر هامبورگ زندگی می‌کند، می‌گوید: «تلاش‌های نابود شده و اهداف ناتمام در افغانستان، شروع دوباره در یک محیط ناآشنا، شرایط دشوار داخل اقامت‌گاه و آینده نامعلوم در کشور جدید از دلایل اساسی افزایش استرس و نگرانی‌های من هستند.»
با این حال، آخرین جمله رووف زیبا و امیدوارکننده است: «اکنون برای ما زمان شک و تردید است تا یقین. اما هامبورگ و زیبایی‌های این شهر را دوست دارم. جای قشنگی است…»
اما روایت دشواری‌ها و ناامیدی‌ها تنها سرنوشت رووف نیست بلکه شرح حال صدها و شاید هم هزاران جوان افغان است که به ناچاری زادگاه خود را ترک کرده‌‌اند و اکنون زیر رگباری از استرس و فشارهای روانی قرار گرفته‌اند.
نادیه انوش، دختر جوان اهل افغانستان نیز از این دسته است. او که دوسال پیش به آلمان رسیده با تمام قدرت برای ادامه تحصیل در یکی از دانشگاه‌های آلمان تلاش می‌کند اما تاکنون به نتیجه‌ی مطلوب دست نیافته است. نادیه می‌گوید: «با آنکه اسناد و مدارک تحصیلی من هیچ مشکلی ندارد اما این دومین بار است که از سوی اداره مربوط پذیرفته نشده‌است.» به گفته او، هر بار رد شدن مدارک برای او به معنای یک سال عقب ماندن از ادامه تحصیل است و این سال دوم است که او همچنان در بلاتکلیفی می‌گذراند.
تاثیر استرس و فشارهای روانی بر زندگی روزمره
به باور کارشناسان، مشکلات روانی می‌تواند تاثیرات شدیدی بر روند زندگی روزمره پناهجویان داشته باشد. به عنوان مثال، افسردگی و اضطراب باعث افزایش خطر بروز مشکلات سلامتی، اختلال در کارایی، افزایش استفاده از مواد مخدر و الکل، و کاهش ارتباطات اجتماعی می‌شود. همچنین، ترس و وسواس می‌تواند باعث محدودیت فعالیت‌های روزانه و روابط اجتماعی شود. به همین ترتیب فراموشی باعث ایجاد مشکلات در زمینه کار و تحصیل خواهد شد.
در نتیجه، مشکلات روانی پناهجویان نه تنها به عنوان یک مسئله پزشکی، بلکه باید به عنوان یک مسئله اجتماعی و فرهنگی نیز در نظر گرفته شود.
اما تجربه‌ها و روایت‌های تلخ پناهجویان نشان می‌دهد که عدم توجه مقام‌های مسئول نسبت به شرایط نامناسب زندگی در اقامت‌گاه‌ها نیز می‌تواند از دلایل اصلی افزایش استرس و فشارهای شدید روانی در میان این افراد باشد.
محمود (نام مستعار) یکی از مهاجران تازه‌وارد در آلمان، از حدود هفت ماه به این سو در روستای از مربوطات اشتوتگارت زندگی می‌کند. ساختمان که محمود در آن زندگی می‌کند ۱۳ اتاق دو تا سه نفری دارد. اما آشپزخانه، حمام و توالت در این ساختمان به‌صورت عمومی و اشتراکی است.
به گفته محمود، از زمانی که وارد این ساختمان شده یک شب خواب راحت نداشته و روزی هم در آرامش نبوده‌است. «تعدادی از ساکنان این ساختمان که معمولاً افراد تنها و بدون خانواده هستند، با انواع و اقسام مواد مخدر خود را مست می‌کنند و با پخش موسیقی بسیار بلند و همین‌گونه خراب کاری‌ها مانند شکستن دروازه‌ها، ماشین لباسشویی، اجاق‌ها و آینه‌های حمام و دستشویی آرامش را از ساکنان این‌جا گرفته اند.»
او می‌گوید با آنکه بارها با پلیس، سوسیال و اداره مهاجرت این موضوع را در جریان گذاشته اما کسی حتی حاضر نیست اندکی وقت بگذارد و عکس‌ها و ویدیوهای این اتفاقات را نگاه کند چه رسد که به مشکلات آن‌ها رسیدگی کنند.
محمود می‌گوید که از این شرایط به شدت خسته شده‌است و این مشکلات سبب شده تا او همیشه با استرس و زیر فشارهای شدید روانی شب و روز خود را بگذراند. «مهاجرت تجربه‌ی تلخی است و این‌ها تنها گوشه‌ای از مشکلات و چشم‌دیدهای من هستند.»
در ادامه، راهکارهای مؤثر برای پیشگیری و درمان مشکلات روانی پناهجویان را بررسی می‌کنیم:
۱- ارائه خدمات حمایتی و مشاوره‌ای: به عنوان مثال، مشاوره‌ای برای مدیریت استرس و اضطراب می‌تواند شرایط روانی پناهجویان را بهبود بخشد.
۲- ارائه آموزش‌های فرهنگی و زبان: این آموزش‌ها می‌تواند به پناهجویان کمک کند تا بهتر به فرهنگ و زبان محیط جدید خود عادت کنند و ارتباطات اجتماعی را تقویت کنند.
۳- فراهم کردن شرایط مناسب برای انجام فعالیت‌های فردی و گروهی: تشکیل گروه‌های مشترک برای انجام فعالیت‌هایی مانند ورزش و هنر می‌تواند شرایط روانی پناهجویان را بهبود بخشد.
۴- تسهیل دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی: دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی زمینه درمان‌های مناسب را فراهم می‌کند و مشکلات روانی را کاهش می‌دهد.
۵- حفظ حقوق پناهجویان: احترام به حقوق پناهجویان و اعطای حق اقامت پایدار به آن‌ها، اعتبار و ارزش قابل توجهی برای آن‌ها دارد و باعث بهبود وضعیت روحی و روانی آن‌ها می‌شود.
Image by Engin Akyurt from Pixabay
