«هر شخص در برابر شکنجه، تعقيب و آزار حق درخواست پناهندگی و برخورداری از پناهندگی در کشورهای دیگر را دارد.» اما برای کسانی که درخواست پناهندگی آنها رد شده و به گونه اجباری دوباره برگشت داده شده‌اند، حقوق بشر اغلب فقط یک رویای دور است.
با درنظرداشت بند یک ماده چهاردهم اعلامیه جهانی حقوق‌بشر و با توجه به وضعیت نامناسب امنیتی و اقتصادی در کشورهای در حال جنگ، برگشت پناهجویان -از کشورهای که خود برای تصویب این اعلامیه رای مثبت داده‌اند-، بدون در نظر داشت آینده‌ی شکننده‌ای که در انتظار این پناهجویان است، خلاف موازین حقوق بشری است.
براساس گزارش جدید موسسه حقوق بشر و دموکراسی افغانستان در مورد وضعیت افغانستانی‌ها پس از بازگشت اجباری از کشورهای عضو اتحادیه اروپا، پناهجویانی که با عبور از مسیرهای دشوار راه اروپا را پیش می‌گیرند و برای داشتن یک زندگی آرام و دور از جنگ و خشونت از جان خود مایه می‌گذارند، با برگشت اجباری به وطن روزهای دشوارتر در انتظارشان است.
هادی معرفت رئیس اجرایی موسسه حقوق بشر و دموکراسی افغانستان در یک مصاحبه اختصاصی با امل، دریافت‌های مهم و اصلی این گزارش را که به همکاری موسسه بین المللی مدیکو (Medico International) انجام شده، با حکومت آلمان، نماینده‌های پارلمان و همچنین رسانه‌های آلمان شریک ساخته است.
آقای معرفت می‌گوید: «با وجود دشواری‌های که افغانستانی‌ها در مسیر مهاجرت و هم پس از رسیدن به سرپناه امن با آن مواجه شده‌اند، شماری از آنها پس از امضای توافق‌نامه میان دولت افغانستان و اتحادیه اروپا مبنی بربازگشت پناهجویانی که از سوی کشورهای اروپایی پذیرفته نشده اند، به گونه‌ی اجباری از کشورهای عضو این اتحادیه رانده شده‌اند. وی می افزاید که بین سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ بیشتر از ۱۹ هزار نفر از کشورهای اروپایی با فشار و جبر به افغانستان برگردانده شده‌اند.»
هرچند با توجه به متن این توافق‌نامه، کمک‌های مالی اتحادیه اروپا مشروط به فرستادن اجباری افغانستانی‌ها از کشورهای عضو این اتحادیه نیست اما حکومت افغانستان اذعان میدارد که امضای این توافق‌نامه برای افغانستان و مردم افغانستان بسیار مهم و حیاتی بوده و در صورت عدم امضای آن ممکن کشورهای اروپایی کمک‌های مالی برای توسعه و انکشاف افغانستان را توقف می‌دادند. ادعای که اساساً نادرست تلقی می‌شود.
۷۸ درصد از مصاحبه شوندگان در این گزارش، امضای این توافق‌نامه را فروختن پناهجویان از سوی حکومت افغانستان و نقض جدی حقوق بشر می‌دانند. شمار دیگر نیز آن را خیانت عنوان کرده و مدعی اند که اطلاعات ارائه شده از سوی حکومت افغانستان به اتحادیه اروپا نادرست بوده و قول‌ها و وعده‌های که به پناهجویان برای برگشت آنان به افغانستان داده شده است، پوچ و میان خالی بوده است. آنان میگویند که هیچ یک از افراد برگشت داده‌شده به افغانستان، تاکنون کمکی در قسمت ادغام مجدد و کاریابی یا دیگر موارد دریافت نکرده‌اند.
در این گزارش همچنان آمده است که برخلاف ادعای رئیس جمهور افغانستان، ۷۸ درصد پناهجویان که از افغانستان راه‌های دشوار مهاجرت را پیش گرفته‌اند، مهاجرین اقتصادی نیستند بلکه از جنگ، خشونت و ناامنی فرار کرده اند. و شمار دیگر نیز به هدف ساختن زندگی بهتر برای فرزندان‌شان و یا هم به دلیل تهدیدهای مشخصی که در افغانستان دریافت کرده‌اند، به کشورهای اروپایی پناهنده شده‌اند.
در افغانستان چه در انتظار آنهاست؟
یافته‌های این گزارش همچنان بیانگر آن است که ۳۱ درصد کسانی که راه پر خطر مهاجرت از افغانستان به کشورهای غرب اروپا را در پیش گرفتند یا خود و یا هم یکی از نزدیکان و همراهان خود را در این مسیر دشوار از دست داده‌اند. ۱۷ درصد آنها در اثر شلیک مرزبانان کشورهای مختلف در مسیر راه زخم برداشته اند و ۱۶ درصد دیگر در میانه راه از سوی باندهای بزرگ قاچاق انسان اختطاف و مبلغ‌های هنگفتی را برای رهایی پرداخت کرده‌اند.
با این حال آنانی که دوباره به کشور برگشت داده میشوند، چالش های بیشتر از این را پیش رو دارند. حدود ۵۸ درصد آنان تاکنون به علت ناامنی‌ها نتوانسته اند به شهرهای که در آن قبلاً زندگی می‌کردند، برگردند.
همچنان در کنار فشارهای روانی ناشی از فروریختن زندگی عادی شان که شمار زیادی از این پناهجویان بازگشت داده شده را به مشکلات روانی و افسرده گی‌های مزمن دچار کرده است، تعدادی از آنها به علت نارضایتی از عملکرد حکومت و وعده خلافی ها، در صدد راه‌اندازی تظاهرات بر ضد دولت هستند و خطرناک‌تر از همه موارد، شماری هم به علت آنچه که بی توجه‌ی دولت و نهاد‌های حقوق بشری ملی و بین المللی بر وضعیت زندگی خود می‌دانند، آماده‌ی پیوستن به گروه‌های شورشی و تروریستی برای گرفتن انتقام از دولت و نیز تهیه مخارج زندگی شان هستند.
این مقاله در همکاری بین امل هامبورگ، بنیاد کوربر (Körber-Stiftung) و روزنامه آبندبلات هامبورگ (Hamburger Abendblatt) نوشته شده و در شماره روز سه‌شنبه، ۱۰ دسامبر روزنامه آبندبلات چاپ شده است.
لینک نسخه آلمانی:
Abschiebung nach Afghanistan: Verstoß gegen Menschenrechte
