در ماه‌های اخیر، موارد حمله به زنان با پوشش اسلامی در خیابان‌های شهرهای بزرگ آلمان، به‌ویژه برلین، افزایش یافته است. مطالعه‌ای که به سفارش وزارت داخله فدرال و طی دو سال و نیم انجام شده، نشان می‌دهد که رسانه‌های آلمانی اغلب تصویری منفی و کلیشه‌ای از مسلمانان ارائه می‌دهند. به‌ویژه در گزارش‌های مرتبط با اسلام، سردبیران معمولاً از تصاویر تکراری زنان محجبه از پشت سر استفاده می‌کنند؛ تصاویری که بارها و در زمینه‌های مختلف بازنشر می‌شوند. این شیوه بازنمایی می‌تواند به شکل‌گیری تصویری منفی از زنان مسلمان منجر شود و زمینه را برای خشونت‌های خیابانی فراهم کند.
حمله به زن با حجاب در برلین
در یکی از این موارد، در آخر هفته پایان آپریل/آوریل، زنی در خیابان زونن‌آله برلین هدف حمله مردی ناشناس و مست قرار گرفت. مرد حجاب زن را از سرش برداشت. یک رهگذر به همراه پسرش برای کمک مداخله کردند، اما مهاجم با کیسه خرید که داخل آن یک بوتل شیشه‌ای کوچک قرار داشت، به سر مرد ۵۰ ساله ضربه زد. یک افسر پلیس خارج از زمان کاری وارد عمل شد، مظنون را بازداشت کرد اما او به زانوی افسر لگد زد. تا رسیدن نیروی کمکی، جمعی از مردم دور افسر و مظنون حلقه زدند. با حضور بیشتر پلیس، اوضاع تحت کنترل درآمد. آزمایش الکل نشان داد که میزان الکل در خون مهاجم نزدیک به ۱.۶ بود. او پس از مدتی آزاد شد. انگیزه‌ی مهاجم ۳۰ ساله تاکنون مشخص نشده‌است. این حمله در روشنای روز رخ داد و تنها یکی از چندین مورد مشابه در ماه‌های اخیر است.
خشونت مشابه در هامبورگ
حادثه‌ای مشابه در ماه مارچ/مارس سال گذشته در پارک شلِمر در منطقه بیلشتِد هامبورگ رخ داد. زن ۳۱ ساله‌ی که همراه با نوزادش در پارک قدم می‌زد، ساعت ۹ شب مورد حمله دو مرد قرار گرفت. آن‌ها ابتدا به زن توهین کردند، سپس با مشت به صورتش زدند که باعث شکستگی بینی او شد و حجابش را نیز برداشتند. قربانی با جراحات شدید به شفاخانه منتقل شد. منطقه بیلشتِد دارای ترکیب جمعیتی متنوع است و حدود ۶۳ درصد ساکنان آن مهاجرند؛ در میان جوانان زیر ۱۸ سال، این رقم بیش از ۸۰ درصد است.
بررسی پدیده اسلام‌هراسی از سوی وزارت داخله آلمان
وزارت داخله فدرال آلمان در پی حملات نژادپرستانه‌ی سال ۲۰۲۰ در شهر هاناو که منجر به کشته شدن نه نفر با پیشینه مهاجرت شد، گروهی از پژوهشگران و فعالان جامعه مدنی را برای بررسی پدیده اسلام‌هراسی مامور کرد. این گروه در دوره‌ای دو سال و نیمه، وضعیت اسلام‌هراسی را در عرصه‌های گوناگون مانند سیاست، آموزش، رسانه، فرهنگ، عدالت، ادارات دولتی و زندگی روزمره مورد بررسی قرار داد.
بر اساس یافته‌های این مطالعه، ۵۷ درصد مقالات روزنامه‌های بزرگ آلمان، اسلام را با بار منفی به تصویر کشیده‌اند. تمرکز اصلی این مطالب بر تروریسم، سرکوب و افراط‌گرایی بوده است. همچنین، ۸۹ درصد گزارش‌های تلویزیونی در کانال‌های عمومی مانند Das Erste و RTL نیز دارای بار منفی علیه اسلام هستند. تنها ۲ درصد از گزارش‌ها به موضوعات خنثی یا مثبت مانند مسائل اجتماعی، آموزشی یا فرهنگی می‌پردازند. تصاویری تکراری که در بیشتر این گزارش‌ها استفاده می‌شوند، زنانی با پوشش اسلامی را نشان می‌دهند که از پشت به‌صورت ناشناس عکاسی شده‌اند و بیشتر در حال انتقال کیسه خرید یا هل دادن کالسکه کودکان هستند.
این تصاویر از کجا می‌آیند؟
دکتر کای حافظ، پژوهشگر ارتباطات در دانشگاه ارفورت و یکی از اعضای گروه تحقیق، در این مطالعه با خبرنگاران رسانه‌های بزرگ آلمان گفتگو کرده است. به گفته او، بسیاری از خبرنگاران تاکید کرده‌اند که مشکل اصلی بیشتر از سوی سردبیران است؛ آن‌ها معمولاً علاقه‌ای به پوشش موضوعات مثبت درباره مسلمانان نشان نمی‌دهند و نسبت به مطالب چندفرهنگی آگاهی یا تخصص کافی ندارند. از این رو هنگام بحث درباره اسلام واکنش منفی و رد نشان می‌دهند.
در بیشتر تحریریه‌ها، تصاویر مورد استفاده از آژانس‌های خبری گرفته می‌شوند. یکی از آژانس‌های تصویری پرکاربرد، IMAGO است. وب‌سایت NDR در گزارشی با عنوان «رسانه‌ها چگونه تصویر مسلمانان را تحریف می‌کنند؟» نشان می‌دهد که جستجوی ساده عبارت «مسلمانان در آلمان» در سایت IMAGO اغلب به تصاویری کلیشه‌ای از زنان با حجاب ختم می‌شود؛ از جمله دو زن از پشت، زنی با کالسکه کودک یا زنی محجبه در حال گدایی. به‌عنوان نمونه‌ای از شدت این مسئله، تصاویری از دو زن با پوشش اسلامی در حال قدم زدن در دوسلدورف بارها با واژه‌هایی چون «اسلام‌گرایی»، «ممنوعیت مهاجرت» یا «بازگرداندن مهاجران» منتشر شده‌اند.
تکرار حملات به زنان با حجاب در برلین
در نمونه‌ای دیگر، در ماه مارس گذشته، زنی محجبه ۲۹ ساله در فروشگاه محصولات بهداشتی در منطقه مارینفلده برلین، مورد حمله قرار گرفت. پس از یک مشاجره لفظی با مردی در صف پرداخت، او ناگهان به شکم زن مشت زد و فروشگاه را ترک کرد. سپس در بیرون فروشگاه کمین کرد و دوباره به زن حمله کرد، او را هل داد، از حجابش کشید و چندین بار به شکمش لگد زد که باعث جراحات شد. مظنون سپس فرار کرد. زن از درد و شوک رنج می‌برد اما هیچ‌یک از شاهدان در این حادثه مداخله نکردند. پلیس امنیت دولتی تحقیقات درباره این حادثه را به‌عهده گرفت.
حمله به زن محجبه در پمپ بنزین در هامبورگ
همچنین، در ماه جون/ژوئن سال گذشته، در منطقه برگدورف هامبورگ، زنی با حجاب که صبح زود در تانک تیل/پمپ بنزین مشغول تمیز کردن موترش بود، هدف حمله مردی ۶۲ ساله قرار گرفت. این مرد ابتدا به او توهین کرد و فریاد زد: “تو به اینجا تعلق نداری!” سپس تلاش کرد حجاب زن را بردارد، اما موفق نشد. زن فرار کرد و شماره پلاک موتر مرد را به خاطر سپرد. او توانست گزارش دقیقی به پولیس بدهد و مرد به‌سرعت شناسایی و دستگیر شد.
حمله در ایستگاه قطار لانگنفلد
در رویدادی دیگر در آگوست ۲۰۲۴، دختر ۱۸ ساله‌ای در ایستگاه قطار لانگنفلد-راینلند در ایالت نوردراین-وستفالن، مورد حمله مردی ناشناس قرار گرفت. مرد به‌طور ناگهانی حجاب دختر را کشید و به صورتش مشت زد. او سپس فرار کرد. قربانی بعد از حادثه به مرکز پلیس رفت و مهاجم را به‌عنوان مردی با ظاهر اروپای مرکزی، بینی سوراخ‌شده و حدود ۴۵ تا ۵۰ ساله توصیف کرد. پلیس منطقه را جستجو کرد، اما تاکنون موفق به یافتن او نشده است.
این نمونه‌ای از چندین حمله مشابه به زنان با حجاب است که در بسیاری موارد پلیس موفق به شناسایی و دستگیری عاملان نشده است. استفاده مکرر رسانه‌ها از تصاویر زنان محجبه در زمینه‌های منفی، به‌ویژه موضوعاتی مانند اسلام‌گرایی و خشونت، تصویری نادرست و تحریف‌شده از حجاب در ذهن مخاطبان آلمانی ایجاد کرده است که آن را با افراط‌گرایی مرتبط می‌سازد. این تصویر اغلب از طریق رسانه‌های آلمانی به کسانی منتقل می‌شود که در اطراف خود ارتباطی با مسلمانان ندارند.
نویسنده: ایمان هلال
ترجمه: نیلاب لنگر
Foto von john crozier auf Unsplash
