در گوشه‌ای از یک فروشگاه در شهر کوچکمان ایستاده‌ام. در میان قفسه‌هایی که با اشیای پرزرق‌وبرق مخصوص عید پاک مسیحیان پر شده‌اند، قفسه‌هایی نیز به زیبایی از دکوراسیون ویژه ماه مبارک رمضان مزین شده‌اند. اینجا، در قلب آلمان، فانوس‌های سنتی، شمعدان‌های درخشان، هلال‌های چوبی و خوشنویسی‌های قرآنی، نویدبخش تغییری تازه‌اند برای مسلمانانی که این کشور را کشور دوم خود انتخاب کرده‌اند. تغییری که برای بسیاری از مسلمانان ساکن این کشور، احساسی فراتر از یک خرید ساده را به همراه دارد.
قفسه‌هایی پر از شیرینی و شکلات با طراحی‌های “رمضان مبارک”، تزئینات چوبی و فلزی با رنگ‌های طلایی و بنفش، ظروف چای و قهوه با نقوش سنتی، همه و همه به مسلمانان این حس را می‌دهد که بخشی از جامعه‌ای بزرگ‌تر هستند. دیگر نیازی نیست این وسایل را از کشورهای خود سفارش دهند یا فقط به خرید آنلاین بسنده کنند. اکنون، خرده‌فروشی‌های آلمانی نیز این نیاز را درک کرده‌اند و پاسخ داده‌اند.
در فروشگاه‌های زنجیره‌ای مانند Woolworth این تجربه حتی فراتر رفته است. هر گوشه‌ای از خانه می‌تواند حال و هوای رمضان را بگیرد. از تزئینات سفره افطار گرفته تا وسایل مورد نیاز برای جشن عید، همه در دسترس‌اند.
فاطمه، زن ۳۲ ساله‌ای از ساکنان افن‌باخ، این تغییر را فوق‌العاده توصیف می‌کند. او می‌گوید: «همیشه مجبور بودم دکورهای رمضان را از طریق اینترنت سفارش دهم، اما این روش نه رضایت‌بخش بود و نه مطمئن. اما امسال، وقتی قفسه‌های پر از وسایل رمضان را در فروشگاه دیدم، انگار رویاهایم واقعی شدند!» این زن که اصالتاً مراکشی است، دیگر مجبور نیست برای دریافت بسته‌های دکوراسیون از کشورش منتظر بماند.
ایزگل، زن ۲۵ ساله و مادر سه فرزند، نیز این حس را تأیید می‌کند. او قبلاً از فروشگاه‌های ترکی خرید می‌کرد، اما حالا تجربه‌ای تازه و نزدیک‌تر به خانه دارد. او با لبخند می‌گوید: «اینکه ببینم فرهنگ و نیازهای ما هم اینجا دیده شده، حس تعلق بیشتری به من می‌دهد.»
اما در کنار این احساسات مثبت، چالش‌هایی هم هست. ایزگل درباره گفت‌وگویی با یکی از دوستان آلمانی‌اش صحبت می‌کند که معتقد بود دکورهای رمضان، فضای عید پاک را تحت تأثیر قرار داده‌اند. بااین‌حال، او با اعتمادبه‌نفس می‌گوید که برای دوستم گفتم: «اگر مرا به‌عنوان یک دوست قبول داری، پس فرهنگ و ارزش‌های مرا هم بپذیر. اگر نه دوستی ما معنایی ندارد.»
چگونه مسلمانان در ماه رمضان سفره‌های خود را می‌آرایند؟
مسلمانان نیز، مانند مسیحیان، سنت‌های خاص خود را در برپایی سفره‌های غذایی دارند. هرچند در کشورهای مبدأ، این سفره‌ها معمولاً سنتی‌تر و مفصل‌تر چیده می‌شوند، اما با مهاجرت به آلمان، بسیاری از آنان ناچار شده‌اند خود را با شرایط جدید، از جمله سفره‌های کوچک‌تر و تنوع غذایی کمتر، وفق دهند. بااین‌حال، برخی از خوراکی‌های ویژه همچنان جایگاه خود را حفظ کرده‌اند. خرما، انواع سبزیجات، آش، سوپ، دلمه، بولانی و سالادهای مخصوص، در کنار ظروف سنتی، همچنان بخش جدایی‌ناپذیر سفره‌های افطار مسلمانان در آلمان هستند.
احمد، که اهل پاکستان و پیرو مذهب احمدیه است، معتقد است که رمضان نماد اخوت و برابری است و نباید در این ماه هزینه‌های غیرضروری انجام داد. او می‌گوید: «پولی که برای تزئینات و تجملات خرج می‌شود، می‌تواند برای افرادی که نیازمندند، غذای چند روزشان را تأمین کند. اصل رمضان نیز همین است؛ کمک به دیگران و ساده‌زیستی.»
در همین حال، صفی‌الله، مرد ۶۵ ساله و راننده تاکسی، همچنان فضای رمضان را در خانه‌اش زنده نگه داشته است. او با افتخار از مربای آلوبخارا با چهارمغز یاد می‌کند که یکی از خوراکی‌های سنتی سفره رمضان در افغانستان است. او می‌گوید: «هر سال مربای آلوبخارا، زردک و نارنج را برای رمضان در خانه آماده می‌کنم. این طعم‌ها بخشی از خاطرات من از رمضان‌های گذشته هستند.»
این مرد که بیش از ۴۰ سال در آلمان زندگی کرده، به تغییرات اجتماعی در این کشور اشاره می‌کند. او می‌گوید که سال‌ها پیش، رفتن به مسجد چندان آسان نبود و یکی از دوستانش تنها به دلیل علاقه به حضور در مسجد و پوشیدن لباس محلی در روزهای سنتی، به‌عنوان فردی «بیش‌ازحد مذهبی» شناخته می‌شد. اما امروز، او این فضا را متفاوت می‌بیند. صفی‌الله باور دارد که جامعه پذیراتر شده و این تغییرات، نشانه‌ای از همزیستی فرهنگی و احترام متقابل در دنیای متنوع امروزی است.
