پنج سال از حمله نژادپرستانه هاناو می‌گذرد؛ حمله‌ای که جان ۹ نفر با پیشینه مهاجرتی را گرفت که بیشتر آن‌ها مسلمان بودند. در ۱۹ فوریه/فبروری سال ۲۰۲۰، توبیاس ر.، یک راست‌گرای افراطی ۴۳ ساله، با انگیزه‌های نژادپرستانه ۹ نفر آلمانی مهاجرتبار را در هاناو به گلوله بست. او سپس مادرش را به قتل رسانده و در نهایت خود را کشت. این حادثه، موجی از انتقادات و واکنش‌های اجتماعی و سیاسی را به همراه داشت. بااین‌حال، خانواده‌های قربانیان هنوز در جست‌وجوی پاسخ به پرسش‌های باز مانده‌اند.
آرمین کورتوویچ، پدر حمزه یکی از قربانیان، می‌گوید که هیچ اراده سیاسی‌ای برای روشن شدن حقیقت وجود ندارد. با این حال، او همچنان خواستار شفاف‌سازی اشتباهات و محاکمه مسئولان این حادثه است.
حمزه با چشمان آبی؛ تبعیض حتی پس از مرگ
حمزه کورتوویچ در زمان قتل ۲۲ سال داشت. او در داخل قلیان‌سرای «آرینا بار» از ناحیه سر و سینه هدف گلوله قرار گرفت. پدرش می‌گوید: “ما به مدت هشت روز از محل نگهداری جسد او اطلاعی نداشتیم، زیرا در اختیار پلیس بود و اجازه دیدنش را نداشتیم. تنها زمانی که دستور تحویل جسد صادر شد، نام شرکت کفن و دفنی که باید آن را تحویل می‌گرفت اعلام شد. حتی در آن مرحله نیز هیچ‌کدام از اعضای خانواده اجازه دریافت جسد را نداشتند.”
پلیس در گزارش خود حمزه را فردی “با ظاهر جنوب شرقی” توصیف کرده بود. پدرش دراین‌باره می‌گوید: “پسر من آلمانی بود، پوست روشن و چشمان آبی داشت. آن‌ها این توصیف را صرفاً به خاطر نامش به او دادند، بدون اینکه حتی نگاهی به او بیندازند، چون اصلاً برایشان مهم نبود. اگر نام پسرم ‘هانس’ بود، قطعاً برخورد متفاوتی با ما می‌کردند.”
تبعیض پس از جنایت؛ پرسش‌های بی‌پاسخ درباره نقش پلیس
پدر حمزه می‌گوید: “فرزندان ما را یک نژادپرست به قتل رساند و سپس افسران پلیس نژادپرست به صحنه آمدند.”
در ژوئن ۲۰۲۱، رسوایی دیگری در پلیس آلمان فاش شد: یگان نیروهای ویژه فرانکفورت (SEK) به دلیل افشای یک گروه چت راست‌گرای افراطی منحل شد. مدتی بعد مشخص شد که از میان ۱۹ ماموری که به ظن ارتباط با این گروه تحت تحقیق بودند، ۱۳ نفر در شب حمله هاناو در محل حضور داشتند.
پرسش کلیدی که همچنان بی‌پاسخ مانده این‌است که چرا نیروهای ویژه پلیس پنج ساعت پس از شناسایی مهاجم به آپارتمان او یورش بردند؟
مهاجم هاناو با وجود بیماری روانی مجوز حمل سلاح داشت
توبیاس راتگن، مهاجم ۴۳ ساله حمله هاناو، از سال ۲۰۰۲ مبتلا به توهمات پارانوئید تشخیص داده شده بود. او ادعا می‌کرد که از زمان تولد صداهایی در سرش می‌شنیده و تحت تعقیب ماموران مخفی قرار دارد. بااین‌حال، او توانسته بود به‌صورت قانونی سه قبضه سلاح در اختیار داشته باشد و حتی اسلحه‌ای دیگر را از یک فروشنده سلاح قرض بگیرد.
راتگن پیش از حمله، در وب‌سایت شخصی خود بیانیه‌ای منتشر کرد که سرشار از نفرت علیه مهاجران بود. او در این بیانیه برخی نژادها را شایسته “نابودی” دانسته و تأکید کرده بود که بیگانگانی که امکان اخراجشان از آلمان وجود ندارد، باید از بین بروند.
در اضطراری در زمان حمله بسته بود
خانواده کورتوویچ در رابطه با قفل بودن در اضطراری “آرینا بار” شکایتی کیفری ارائه دادند. پدر حمزه کورتوویچ می‌گوید: “هیچ اراده سیاسی‌ای برای روشن شدن حقیقت شب حمله وجود ندارد. دادستانی هیچ‌کس را متهم نکرد و همه چیز انکار شد. هر کسی که در پنهان‌کردن حقیقت نقش داشته باشد، شریک جرم است.”
پلیس تحقیقات جامعی درباره صحنه جرم انجام نداد، زیرا مهاجم شناخته شده و کشته شده بود. بااین‌حال، بازماندگان و افرادی که به “آرینا بار” رفت‌وآمد داشتند، تأیید کردند که در اضطراری سال‌ها بسته بوده و همه از این موضوع اطلاع داشتند. گزارش اولیه پلیس نیز این مسئله را تأیید می‌کرد. بااین‌حال، رسانه‌ها تا پایان سال ۲۰۲۰ به آن نپرداختند و دادستانی هاناو نیز تنها پس از گذشت بیش از شش ماه و در واکنش به شکایت بستگان قربانیان، تحقیق درباره این موضوع را آغاز کرد.
در آگوست ۲۰۲۱، دادستانی اعلام کرد که مشخص نیست چرا درِ اضطراری در شب حمله بسته بوده است. همچنین تاکید کرد که نمی‌توان با اطمینان گفت سعید نصار هاشمی و حمزه کورتوویچ، در صورت باز بودن در، امکان فرار داشتند. در نتیجه، هیچ فردی به دلیل سهل‌انگاری محاکمه نشد و پرونده بسته شد.
شماره اضطراری در زمان حادثه کار نمی‌کرد
پدر حمزه می‌گوید که از سال ۲۰۰۲ مشخص بود که شماره اضطراری در هاناو کار نمی‌کند. در سال ۲۰۱۵، رئیس وقت پلیس دستور اصلاح آن را امضا کرد، اما به دلیل هزینه‌های بالا، این اصلاحات به اجرا درنیامد. او تأکید می‌کند: “امروز از طریق کمیسیون تحقیق می‌دانیم که همه از این مشکل آگاه بودند. این سوال مطرح می‌شود: ما در کجا زندگی می‌کنیم؟”
او همچنین از سیاستمداران انتقاد می‌کند و می‌گوید: “آن‌ها در سالگرد حمله به هاناو می‌آیند، با ما عکس می‌گیرند و سپس می‌روند. آن‌ها از این واقعه سوءاستفاده می‌کنند، اما هیچ‌گاه کسی را ندیده‌ام که واقعاً تلاش کند. این برای من بسیار ناراحت‌کننده است. من نمی‌توانم بپذیرم که شهردار مرا برای بازدید از مزار پسرم دعوت کند!”
خانواده حمزه به دنبال رسیدگی به پرونده در دادگاه حقوق بشر اروپا
خانواده حمزه کورتوویچ تصمیم گرفته‌اند که پرونده حمله نژادپرستانه هاناو را به دادگاه حقوق بشر اروپا ببرند. پدر حمزه در این باره می‌گوید: “برخی سیاستمداران گمان می‌کنند که من خسته شده‌ام و ادامه نخواهم داد، اما ما مسئولیت داریم که برای حمزه مبارزه کنیم.”
او افزود که این حمله نژادپرستانه نباید رخ می‌داد و هشدار داد که اگر مسئولان به‌طور جدی به پیامدهای آن رسیدگی نکنند، احتمال تکرار چنین فجایعی وجود دارد.
انتقاد از سخنان فریدریش مرتس درباره فرزندان مهاجران
در ژانویه ۲۰۲۳، فریدریش مرتس، رهبر حزب دموکرات مسیحی، در یک برنامه تلویزیونی فرزندان مهاجران را “پاشاها” (Paschas) نامید. این واژه که در فرهنگ‌های مختلف معمولاً برای توصیف افرادی با جایگاه اجتماعی یا قدرت بالا به کار می‌رود، در سخنان مرتس به شکلی تحقیرآمیز و نژادپرستانه استفاده شد.
آرمین کورتوویچ، پدر حمزه، در واکنش به این سخنان گفت: “مرتس فرزندان مرا ‘پاشا’ خطاب می‌کند و ادعا می‌کند که آن‌ها در جامعه ادغام نشده‌اند. اما من و فرزندانم در اینجا به دنیا آمده‌ایم و در همین‌جا به مدرسه رفته‌ایم. پس چرا او ما را این‌گونه خطاب می‌کند؟”
این اظهارات مرتس با واکنش‌های منفی زیادی روبرو شد. سابینه بانگرت، نماینده سابق پارلمان برلین، آن را “چندش‌آور” خواند و مارسل فراتشر، اقتصاددان سرشناس، آن را “پوپولیستی” توصیف کرد.
نویسنده: ایمان هلال (بخش عربی رسانه امل)
ترجمه: نیلاب لنگر
Foto: Eman Helal
