بحران مهاجران افغان پس از سقوط دولت افغانستان در سال ۲۰۲۱ و به قدرت رسیدن گروه تروریستی طالبان، به چالشی جهانی تبدیل شده است. اگرچه توجه بسیاری از رسانه‌ها به بحران مهاجران افغان در اروپا و به‌ویژه آلمان معطوف شده است، اما ایران نیز به‌طور گسترده درگیر این مسئله است. شاید بسیار حادتر از کشورهای اروپایی! آمارهای رسمی می‌گویند حدود ۴.۵ میلیون افغان در ایران زندگی می‌کنند، در حالی آمارهای غیر رسمی خبر از ۶ تا ۸ میلیون نفر مهاجر افغان می‌دهند!
اما آیا مردم و دولت ایران از پناهجویان افغان استقبال می‌کنند؟ متاسفانه اینطور نیست! هم‌اکنون بحث‌هایی پیرامون اخراج حدود دو میلیون مهاجر افغان از ایران مطرح شده است. آمار بالای مهاجران غیرقانونی در ایران، به این معناست، که آنها از هیچ انسانی، پزشکی، اجتماعی، آموزشی و… بهره مند نیستند. این در حالی است که اروپا، به ویژه آلمان، نیز پناهجویان افغان با فشارهای مشابهی از سوی دولت مواجه هستند.
موجی از مهاجران افغان در اروپا و آلمان
پس از به قدرت رسیدن طالبان، شمار زیادی از افغان‌ها به دلیل جنگ و ناامنی، به کشورهای مختلف از جمله اروپا پناه آوردند. گفته می شود که آلمان یکی از اصلی‌ترین مقاصد پناهجویان افغان بوده است. بر اساس آمارهای رسمی، حدود ۴۰۰ هزار افغان در آلمان زندگی می‌کنند که بسیاری از آنها در سال‌های اخیر وارد این کشور شده‌اند. آلمان یکی از کشورهای اروپایی است که سیاست‌های بازتری نسبت به پذیرش پناهجویان داشته، اما با این حال، این کشور نیز با چالش‌های جدی در زمینه اسکان، آموزش و اشتغال این مهاجران مواجه شده است.
بحث‌های سیاسی درباره نحوه برخورد با پناهجویان افغان در اروپا ادامه دارد. بسیاری از کشورهای اروپایی به دلیل افزایش جمعیت پناهجویان با مشکلاتی در زمینه ارائه خدمات اجتماعی و بهداشتی مواجه هستند. افزون بر این، وضعیت اسکان پناهجویان نیز به یک چالش اساسی تبدیل شده است. در آلمان، تعداد زیادی از افغان‌ها در کمپ‌های پناهجویی زندگی می‌کنند که بعضی از آنها با شرایط سختی مواجه هستند.
ایران: مقصد اصلی مهاجران افغان!
در حالی که توجه جهانی بیشتر به وضعیت پناهجویان افغان در اروپا است، ایران بیشترین تعداد پناهجویان افغان را در خود جای داده است. بر اساس گزارش‌های رسمی، حدود ۴.۵ میلیون افغان در ایران زندگی می‌کنند، اما برخی منابع غیررسمی تعداد آنها را بین ۶ تا ۸ میلیون نفر تخمین می‌زنند. بسیاری از این مهاجران بدون مدارک قانونی در ایران زندگی و کار می‌کنند. این جمعیت گسترده فشار اقتصادی و اجتماعی زیادی بر ایران وارد کرده است، به ویژه در بخش‌هایی چون مسکن، بهداشت و اشتغال. از سوی دیگر مهاجران افغان تنها به مشاغلی وارد می شوند که شهروندان ایرانی، خواهان آن نیستند. در واقع مهاجران افغان در ایران با سخت‌ترین شرایط با کمترین حقوق ممکن کار می‌کنند. بسیاری از آنها در تلاش هستند یا به خانواده خود در آلمان بپیوندند، یا برای خانواده در افغانستان پولی بفرستند.
مقایسه چالش‌های ایران و اروپا
در حالی که اروپا با جمعیت کوچکتری از مهاجران افغان نسبت به ایران مواجه است، سیاست‌های مهاجرتی و اخراج در هر دو منطقه بحث‌برانگیز است!
در ایران، یکی از مسائل اصلی، کنترل مرزهای مشترک با افغانستان است که سالانه هزاران افغان به‌طور غیرقانونی از آن عبور می‌کنند. ایران قصد دارد با احداث دیوار مرزی در شمال شرق کشور، ورود غیرقانونی مهاجران را محدود کند. این در حالی است که برخی کشورهای اروپایی نیز در تلاش برای تقویت مرزهای خود هستند تا از ورود مهاجران بیشتر جلوگیری کنند.
آلمان نیز در برابر مهاجرت‌های گسترده سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تری اتخاذ کرده است. بسیاری از پناهجویان افغان که درخواست‌های پناهندگی‌شان رد شده، در معرض اخراج قرار دارند. اما سازمان‌های حقوق بشری و برخی از احزاب سیاسی در آلمان به شدت با اخراج پناهجویان مخالفت می‌کنند، به‌ویژه در شرایطی که وضعیت افغانستان همچنان ناپایدار است.
پیامدهای اخراج پناهجویان چیست؟
چه در آلمان و چه در ایران، سیاست‌های اخراج پناهجویان افغان پیامدهای جدی اجتماعی و انسانی به همراه دارد. در ایران، اسکندر مومنی، وزیر کشور، اعلام کرده که اگرچه افغان‌ها «مردمانی بافرهنگ» هستند، اما ایران توانایی پذیرش این حجم از مهاجران را ندارد. این موضع‌گیری مشابه با بسیاری از کشورهای اروپایی است که اعلام کرده‌اند نمی‌توانند بیش از این مهاجران را پذیرا باشند.
سازمان ملل و دیگر سازمان‌های بین‌المللی بارها هشدار داده‌اند که اخراج پناهجویان افغان به ویژه در شرایطی که افغانستان با بحران‌های اقتصادی و اجتماعی عمیقی دست و پنجه نرم می‌کند، ممکن است بحران انسانی بزرگی ایجاد کند. در آلمان نیز، فشارهای سیاسی برای بررسی مجدد وضعیت پناهجویان افغان ادامه دارد. بسیاری از این پناهجویان که در کمپ‌ها و مراکز پذیرش زندگی می‌کنند، امیدوارند که بتوانند آینده‌ای روشن‌تر برای خود و خانواده‌هایشان در اروپا بسازند.
آئورا حلم زاده
