«بوی جوی مولیان در هوا» نام شب شعری است که جمعه، ۱۴ ژوئن ۲۰۲۴، در سفارت تاجیکستان در برلین برگزار شد. در این شب عطر مولیان با زبان واژهها در شعر شاعران معاصر تاجیک به گوش شنوندگان برلین رسید. همچنین از زبان فارسی سخن به میان آمد؛ زبانی که آنقدر قدرت دارد که مرزهای تاجیکستان، افغانستان و ایران را بشکند و به مردمانش یادآور شود که تاریخ مشترکی دارند و میتوانند با هم گفتوگو کنند.
عصر جمعه تماشاچیان آلمانی و فارسیزبان زیادی در سفارت تاجیکستان گرد هم آمدند و به بازخوانی اشعاری از شاعران معاصر تاجیک گوش سپردند. شعرها از شاعران زن و مردی انتخاب شده بودند که هر یک نمایانگر گوشهای از فرهنگ غنی تاجیکستان است؛ یکی از عشق سروده است و دیگری از هجران، یکی قدرتمندی زنان را یادآور شده است و دیگری تصویری از جامعه خودش را با واژهها بازسازی کرده است.
سفیر تاجیکستان در آلمان
در این میان، یکی از سرودهها هنوز در گوش من زنگ میزند و آن شعری است درباره فارسیزبانانی که بهدلیل مرزهای جغرافیایی و سیاسی از یکدیگر دور افتادهاند. گرچه در آسمان این زبان هریک مانند ستارهای میدرخشد، اما این ستارهها از هم دورند و هر یک در گوشهای تنهاست.
فردوس اعظم، شاعر
هم زمان با شنیدن شعرها به قدرت فرامرزی زبان فارسی فکر کردم. اینکه واژهها چه خوب میتوانند فاصلهها را پُر کنند و ملتها را به هم نزدیک. تا به حال بسیار شنیدهام که میگویند زبان دری، زبان فارسی و زبان تاجیکی؛ درحالیکه، اینها تنها سه لهجه هستند از یک زبان در کشورهای افغانستان، ایران و تاجیکستان که بهراحتی با هم رابطه برقرار میکنند و یکدیگر را میفهمند.
در این برنامه فردوس اعظم، شاعر معاصر تاجیک، مهیا طاهری، هنرمند ایرانی، و علی عبداللهی، شاعر و مترجم ایرانی، اشعار را به زبان فارسی خواندند. کورت شارف، مترجم آلمانی، و اودو اشتاینباخ، شرق شناس آلمانی، نیز این شعرها را به زبان آلمانی دکلمه کردند. اودو اشتاینباخ برنامه را با سخنانی درباره فرهنگ و سنت شعر در تاجیکستان آغاز کرد.
پروفسور اودو اشتاینباخ
با علی عبداللهی درباره انگیزه برگزاری این شب شعر گفتوگو میکنم. می گوید: «برنامه امشب درباره شعر تاجیکستان بود که با شعر ایران همزبان است. ما به یاد رودکی شروع کردیم و شعرهایی از شاعران قرن بیستم تاجیکستان را خواندیم. از آنجا که در اروپا برخی جوانان تاجیکستان به گروههای سلفی و جهادی میپیوندند، تصمیم گرفتیم برنامههایی را برگزار کنیم که چهرهای دیگر از این کشور معرفی شود. همچنین پیوندی بین سه کشور فارسی زبان افغانستان، تاجیکستان و ایران بهوجود بیاید تا هم بیشتر به هم نزدیک شویم و هم آلمانیها بیشتر با فرهنگ تاجیکستان آشنا شوند. بسیاری فکر میکنند تاجیکی و دری زبانهایی جدا از فارسی هستند درحالیکه من بهعنوان یک ایرانی میتوانم شعرهای تاجیکی را بخوانم و با آن ارتباط برقرار کنم.»
علی عبداللهی، شاعر و مترجم
مهیا طاهری شعرهای شاعران زن مانند گلرخسار صفی آوا را دکلمه کرد. میگوید: «برنامههای شعرخوانی خیلی جالب هستند چون دو دسته مخاطب را جذب میکنند: مخاطبهای فارسی زبان و آلمانی زبان. پلی که بین این زبانها زده میشود برای شنوندهها میتواند خیلی جذاب باشد. مثل این میماند که در مسیری راه میروی و ناگهان دری به روی تو باز میشود که دنیایی دیگر را نشان میدهد. شعر فارسی به تنهایی برای من جذاب است، اما وقتی آنرا به زبانی دیگر میشنوم جذابیتش بیشتر میشود و فکر میکنم رابطهای بین دو فرهنگ ایجاد شده است.»
مهیا طاهری، گرافیست
نظر یکی از کامندان سفارت تاجیکستان را درباره شب شعر جویا میشوم. میگوید: «هدف ما از برگزاری این برنامه معرفی فرهنگ کهنبنیاد ملت تاجیک در آلمان است. تاجیکستان فرهنگ کهنی دارد و مردم فارس/تاجیک در ایجاد شعر و سخنگویی بسیار باتجربه هستند. ما امروز میخواستیم شعر معاصر تاجیک را معرفی کنیم و همچنین شاعری را که در اروپا زندگی میکند. در گذشته که وجود شاعرانی مانند رودکی، سمرقندی، فردوسی، حافظ، سعدی و کمال خجندی بدون بحث است؛ ما خواستیم ثابت کنیم که در زمان معاصر، شاعری و شعریت منظمی داریم که میتوانیم به اروپا و رشتههای شرق شناسی معرفی کنیم.»
او در ادامه میگوید: «یکی دیگر از اهداف ما این است که شاعران فارسی زبان را با یکدیگر متحد کنیم. امشب شاعرانی از تاجیکستان، افغانستان و ایران در این جمع حضور داشتند. منظور ما این است که نظم معاصر فارسی را با یکدیگر متحد کنیم.»
او امیدوار است که این برنامهها در آینده ادامه پیدا کنند و شاعران فارسیزبان بیشتری در برلین با یکدیگر دیدار کنند. شب شعر با پذیرایی از میهمانان با غذاهای تاجیکی پایان یافت.
گزارشی از مریم مردانی
Photos: Maryam Mardani
