امسال «کانون فیلمسازان مستقل ایران» تنها غرفه ایرانی است که در بازار برلیناله (واقع در نمایشگاه مارتین گروپیوس باو) حضور دارد. این کانون همزمان با خیزش انقلابی مردم ایران راه‌اندازی شده و اعضای آن مستقل از حکومت جمهوری اسلامی فعالیت می‌کنند. برلیناله امسال در حمایت از معترضین ایرانی، فیلم‌های وابسته به حکومت را نپذیرفته است. با نیما سروستانی، یکی از بنیانگذاران این کانون، گفت‌وگو می‌کنم.
با نیما سروستانی، مستندساز ایرانی، در بازار برلیناله دیدار می‌کنم؛ در غرفه «کانون فیلمسازان مستقل ایران» (iifma) که بیش از چند ماه از تاسیس‌اش نمی‌گذرد. پیش‌از این در خبرها خوانده بودم که در برلیناله امسال خبری از فیلم‌های حکومتی ایران نخواهد بود. گرچه هنوز همه فیلم‌ها روی پرده نرفته‌اند، اما بازار برلیناله این نوید را می‌دهد که خبرها درست بوده‌اند.
به غرفه شماره ۱۲۵ می‌رسم و می‌بینم که از بقیه شلوغ‌تر است. از لابه‌لای آدم‌ها چشم می‌دوانم و آن جلو درون غرفه کلودیا روت، وزیر فرهنگ فدرال، را می‌بینم که پیامی برای ایرانیان روی دیوار می‌نویسد. جلوتر می‌روم. پیام او کنار طرح زنی نوشته شده که موهایش را قیچی کرده و آن‌را پیروزمندانه همچون پرچم در هوا برافراشته است. طرح زن روی زمینه‌ای قرمز، سراسر دیوار غرفه را پوشانده و در کنار آن شعار «Woman, Life, Freedom» نوشته شده که در نگاه اول با بینندگان از هر کشوری که باشند، حرف می‌زند.
Photo by Amin PourBarghi
فضا هویت آدم‌هایی را که خلق‌اش کرده‌اند، بازگو می‌کند. به آن احساس تعلق می‌کنم و در همین پس‌زمینه مشترک با نیما سروستانی به گفت‌وگو می‌نشینم. می‌خواهم درباره «کانون فیلمسازان مستقل» بپرسم، اما با انقلابی که درونش هستیم آغاز می‌کنم. می‌گوید:
«انقلابی در ایران در جریان است که همه هنجارهای اجتماعی را که در این چهل سال به مردم تحمیل شده بود، به هم می‌ریزد. حتی هنجارهای نوشته نشده‌ای که مردم به آن‌ها عادت کرده بودند و ناخودآگاه به‌هم تذکر می‌دادند. این انقلاب نه تنها مسائل سیاسی اجتماعی بلکه هنر و سینما را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. از نظر من حکومت ایران در لبه پرتگاه است، حتی می‌توانیم بگوییم که سقوط کرده، ولی با زور خودش را نگه داشته. الان شرایطی برزخی بین مردم و حکومت به‌وجود آمده که نه مردم می‌توانند حکومت را سرنگون کنند و نه حکومت خودبه‌خود سرنگون می‌شود.»
فکر می‌کنید دلیل اصلی چه می‌تواند باشد؟
«به نظرم علت اصلی این است که مردم هنوز سازماندهی نشده‌اند. جریانی نیست که مردم بتوانند به آن تکیه کنند و بر مبنای آن حرکاتشان را برنامه‌ریزی کنند. شاید تشکیل یک شورای راهبردی با توافق بر حداقل‌ها گزینه خوبی باشد.
مردم در چند ماه گذشته به خیابان‌ها ریختند و خط و مرزی را بین خودشان و حکومت کشیدند. ما که در زمینه فیلم کار می‌کنیم هم جدا از مردم نیستیم. ما فیلمسازان به این نتیجه رسیده‌ایم که باید خودمان را در مقابل حکومت سازماندهی کنیم. حکومتی که در این سال‌ها سعی کرده تصویری غیرواقعی از زنان و مردان ایران ارائه بدهد.»
photo by Maryam Mardani
کانون فیلمسازان مستقل چطور شکل گرفت؟
«با فیلمسازانی که نگاه مشترکی داریم گرد هم آمدیم و تشکیلاتی را به‌نام «کانون فیلمسازان مستقل ایران» ایجاد کردیم. این تشکیلات حدود چهار ماه است که انسجام پیدا کرده. نتیجه این‌که در فستیوال برلین به‌جای جمهوری اسلامی، کانون ما حضور دارد چون سازماندهی شده و می‌تواند تاثیرگذار باشد.
کانون ما الان حدود ۲۰۰ نفر عضو دارد که بیشتر آن‌ها از داخل ایران هستند. ما تازه در آغاز راه هستیم، اما این سازمان می‌تواند در آینده کارهای خیلی بزرگتری انجام بدهد.»
این کانون چه برنامه‌هایی را دنبال می‌کند؟
«یکی از ایده‌های ما این بود که بتوانیم به عنوان کانون فیلمسازان مستقل در فستیوال‌ها حضور داشته باشیم به طوری‌که این فستیوال‌ها مانع از حضور جریان‌های حکومتی شوند. برلیناله یکی از مهمترین جشنواره‌هاست. پیش‌ازاین، فستیوال‌های وین و گوتنبرگ هم از ورود فیلم‌های حکومتی خودداری کردند. اما برلیناله از همه مهم‌تر است چون جمهوری اسلامی سال‌ها روی آن برنامه‌ریزی کرده بود.
این کانون الان فعالیت‌های اجتماعی و افشاگرانه انجام می‌دهد، ولی در آینده می‌تواند محلی برای معرفی فیلم‌های فیلمسازان مستقل ایران به جشنواره‌های دیگر باشد. درواقع ما یک سازمان صنفی مدنی هستیم که هر روز تکامل بیشتری پیدا می‌کنیم.»
امسال چند فیلم ایرانی در جشنواره وجود دارد. آیا همه مورد حمایت شما هستند؟
«امسال در مجموع سیزده فیلم ایرانی یا در رابطه با ایران در برلیناله حضور دارد. فیلم‌های قدیمی مانند «کیسه برنج» نیز اکران خواهد شد. من دقیقا همه این فیلمسازان را نمی‌شناسم چون سال‌ها در سوئد زندگی کرده‌ام و کمتر با هنرمندان داخل ایران در ارتباط بوده‌ام. اما می‌توانم بگویم که امسال بیشتر فیلم‌های ایرانی برلیناله از فیلمسازان مستقل هستند.»
Photo by Maryam Mardani
پشتیبانی برلیناله از خیزش مردم ایران چگونه است؟
«برلیناله بسیار خوب واکنش نشان داده. در واقع مردم داخل ایران کاری کرده‌اند که برلیناله مجبور به موضع گرفتن در برابر حکومت ایران شود. موضع‌گیری برلیناله به نفع فیلمسازان مستقل و همچنین زنان است. همه کسانی که خارج از ایران هستند، روی موجی سوار می‌شوند که مردم در داخل ایران راه انداخته‌اند.
«روی موج سوار شدن» لزوما معنایی منفی ندارد. منظورم این است که این موج از ایران شروع شده، مانند موتوری که در ایران روشن شده و به حرکت افتاده باشد. ما که خارج از کشور هستیم، می‌توانیم با تظاهرات و فعالیت‌های دیگر به این موتور انرژی بدهیم و آن را جلو ببریم. برلیناله هم تحت تاثیر این خیزش انقلابی چنین حمایت خوبی را انجام می‌دهد.»
از نیما سروستانی به‌خاطر این گفت‌وگو تشکر می‌کنم و پیش از آن‌که غرفه را ترک کنم، نگاهی دیگر به پیام وزیر فرهنگ می‌اندازم. در ویدیویی که در ادامه می‌آید، پیام او را در جمع فیلمسازان مستقل و در حمایت از خیزش انقلابی ایران خواهید شنید.
گزارش: مریم مردانی
