پادکست “زاویهدید” به ادبیات داستانی فارسیزبان در دیاسپورا میپردازد. داستانهای کوتاه و رمانهایی که به قلم نویسندگان ایرانی و افغانستانی در تبعید خلق شدهاند. نویسندگانی که هر یک در نقطهای از جهان و در فاصلهای دور از یکدیگر تن به تبعید دادهاند و دریافتهای خود را از آنچه بر آنها گذشته است یا شاهدش بودهاند، داستان میکنند.
گرچه این نویسندگان هر یک بهظاهر در جزیرهای دور از یکدیگر میزیند، اما خاطرههای مشترک و گذشتهی جمعیشان، آنها را همچون شبکهای به یکدیگر پیوند میدهد. سالهاست که نویسندگان فارسیزبان در برهههای گوناگون تاریخی ناچار به ترک کشورهایشان شدهاند. تبعید آنها گاه خودخواسته و گاه نتیجهی فرار برای نجات جانشان بوده است.
اما آنچه خارج از وطن بهصورت داستان یا رمان بر کاغذ شکل میگیرد، تفاوتهای بنیادی با آنچه در کشور خلق شده دارند؛ و آن تلاش برای رهایی از سانسور است. سانسوری که بهویژه نویسندگان ایرانی در بیش از چهار دهه با آن درگیر بودهاند، ابعاد گوناگونی دارد. جنبهی بیرونی آن شامل حذف واژهها، جملهها یا بخشهایی از کتابهای داستانی است و جنبه درونی آن سانسوری ذهنی است که با خروج نویسنده از مرزهای جغرافیایی کشور از بین نمیرود. جنگ با سانسور ذهنی گاه سالها پس از مهاجرت همچنان ادامه مییابد.
طبیعتا حکومت ایدئولوژیکی مانند جمهوری اسلامی ایران مبارزهی این نویسندگان با سانسور را برنمیتابد و آن را مبارزه علیه موجودیت خود میپندارد، حتی اگر محتوای آثار آنها ارتباطی با مسائل سیاسی کشور نداشته باشد. درنتیجه آثار فارسیزبان خلق شده در خارج از وطن نهتنها از پشتیبانی دولت محروم میمانند، بلکه تلاش برای تخریب و بیارزش جلوه دادن آنها در دستور کار چنین دولتهایی قرار میگیرد.
پادکست “زاویهدید”، در مقابل، تلاش کوچکی است برای معرفی آثار ارزشمندی که به قلم نویسندگان در تبعید خلق شدهاند. سازندگان این پادکست پس از مطالعهی کتابهای داستانی این نویسندگان، نگاهی بر ویژگیهای این آثار دارند. این نگاه شامل نقد ادبی نمیشود چون زمان زیادی را میطلبد، بلکه ویژگیهای محتوایی و ساختاری داستانها در پادکستی حدود ۲۰ دقیقه معرفی میشوند.
این پادکست تاکنون در ۱۰ قسمت تهیه شده است. سازندگان آن بهرام مرادی، نویسنده، و مریم مردانی، ژورنالیست، هستند و تهیهکنندهی آن پایگاه خبری امل برلین! میباشد. در ادامه به معرفی مختصری از هر قسمت میپردازیم.
نخستین پادکست نگاهی است به مجموعه داستان “الفبای گورکنها” نوشتهی هادی کیکاووسی، نویسندهی ایرانی ساکن پراگ. این کتاب دومین مجموعه داستان از این نویسنده بهشمار میرود. کیکاووسی در هر داستان یکی از مسائل اجتماعی جامعه ایران را طرح میکند. در بیشتر داستانها اتفاقی جادویی یا غیرواقعی میافتد، اما برای شخصیتهای داستان اصلن عجیب نیست. واقعیت در برخی داستانهای این کتاب بدون رنگآمیزی و با جملههایی ساده تصویر میشوند، اما برخی داستانهای دیگر فضا و موقعیتی شاعرانه دارند. داستانها تازگی و طراوت زبانی و تصویری دارند و کنجکاوی خواننده را تحریک و تقویت میکنند.
برای شنیدن این پادکست در پلتفورمهای گوناگون روی نام آنها کلیک کنید: Soundcloud، Castbox، Spotify و Youtube.
@Hadi Keykavoosi
در دومین پادکست به رمان “دریغا ملاعمر” نوشته محمدآصف سلطانزاده، نویسندهی افغانستانی ساکن کپنهاک، پرداختهایم. شخصیت مرکزی این رمان ملاعمر، رهبر طالبان بین سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱، است. ساختار این رمان شباهت زیادی به تراژدیهای یونان باستان دارد و با بهرهگیری از زبانی محکم، تصویری و شفاف دنیای درونی انسان افغانستانی را بازتاب میدهد. همچنین نویسنده با کمک تخیل به خوبی توانسته به درون سلطهگری بزدل به نام ملاعمر نفوذ کند و تقدس او را فروریزد.
برای شنیدن این پادکست در پلتفورمهای گوناگون روی نام آنها کلیک کنید: Soundcloud، Castbox، Spotify و Youtube.
@Asef Soltanzadeh
پادکست سوم به معرفی رمان “تاریکی” نوشتهی حسین مرتضائیان آبکنار، نویسندهی ایرانی ساکن لسآنجلس، پرداخته است. به گفته نویسنده: «این رمان چهل تکه، سرگذشت یک ملت است تا فراموش نکنیم.» این رمان از اپیزودهای گوناگونی تشکیل شده که پیوندی درونمایهای با هم دارند. هر اپیزود موضوعی جدا دارد که تاریخ معاصر ایران را کنکاش میکند. این رمان رویکردی پستمدرنیستی دارد و همهی اپیزودهای آن در تاریکی رخ میدهند.
برای شنیدن این پادکست در پلتفورمهای گوناگون روی نام آنها کلیک کنید: Soundcloud، Castbox، Spotify و Youtube.
@Hossein Mortezaeian Abkenar
چهارمین پادکست نگاهی است به رمان “من در پرانتز” نوشتهی فریبا صدیقیم، نویسنده ایرانی ساکن لسآنجلس. این رمان رویکردی روانکاوانه دارد و سه مرحله از زندگی نیلوفر، دختری ایرانی، را تصویر میکند. یکی مرحلهی کودکی که مادرش را از دست میدهد. مرحله دوم، آغاز جوانی که با دوست پسرش به لسآنجلس فرار میکند و مرحلهی سوم ده سال پس از مهاجرت است که به شناخت عمیقتری از خود میرسد.
برای شنیدن این پادکست در پلتفورمهای گوناگون روی نام آنها کلیک کنید: Soundcloud، Castbox، Spotify و Youtube.
@Fariba Sediqim
پادکست پنجم به رمان “سنگینی دیگران” نوشتهی بهرام مرادی، نویسندهی ایرانی ساکن برلین، پرداخته است. این رمان روایت زندگی پسری به نام پیمان است که در سال ۱۹۸۱، وقتی ۱۳ سال دارد، در ایران به اشتباه دستگیر میشود و به زندان میافتد. نویسنده از این پس دنیای زندان را تصویر میکند. این رمان تجربهی انسان ایرانی را از جنگ، انقلاب، سرکوب، زندان، تبعید و مهاجرت روایت میکند.
برای شنیدن این پادکست در پلتفورمهای گوناگون روی نام آنها کلیک کنید: Soundcloud، Castbox، Spotify و Youtube.
@Bahram Moradi
در ششمین پادکست به دو داستان از مجموعهی “مرثیهای برای شکسپیر” نوشتهی شهروز رشید پرداختهایم. او شاعر، نویسنده، مترجم، پژوهشگر و منتقد ساکن برلین بود که سه سال پیش درگذشت. این کتاب از هفت متن تشکیل شده که پنج متن آن جستار و دو متن دیگر داستان کوتاه هستند. این داستانها با ساختار روایی، شخصیتپردازی خلاق، زبان و لحنی سازگار با شخصیتها و داستانهایی سراسر طنزآمیز روایت میشوند. شخصیتهای مرکزی آنها آونگ میان دو دنیای انسان ایرانی هستند: دنیای اسطورهای گذشته و دنیای فردیتیافتهی امروزی.
برای شنیدن این پادکست در پلتفورمهای گوناگون روی نام آنها کلیک کنید: Soundcloud، Castbox، Spotify و Youtube.
@Shahrouz Rashid
هفتمین پادکست نگاهی است به رمان ” مرگ دیگر کارولا” نوشتهی محمود فلکی، نویسنده، شاعر، منتقد و پژوهشگر ایرانی ساکن هامبورگ. این رمان از سه روایت و سه شخصیت محوری تشکیل شده است. بهروز پناهی یکی از شخصیتهاست که عاشق زنی آلمانی به نام کارولا میشود. این رمان به دلیل وجود عنصر “عدم قطعیت” از ساختار رمانهای سنتی پیروی نمیکند. فلکی در این رمان همچنین از عناصر رمان جنایی بهره گرفته است.
برای شنیدن این پادکست در پلتفورمهای گوناگون روی نام آنها کلیک کنید: Soundcloud، Castbox، Spotify و Youtube.
@Mahmoud Falaki
پادکست هشتم نگاهی است به رمان “به شهادت یک هرزه” نوشتهی امین انصاری، نویسندهی ایرانی ساکن ملبورن. درونمایهی اصلی این کتاب فراخوانی روانزخمها (یا تروماهای) فراموششده یا انکار شده است. شخصیت محوری آن مردی ایرانی است که به استرالیا مهاجرت کرده و در طول سفر به شهری دیگر بارها به گذشته فلشبک میزند. او در این سفر با گذشتهی خودش روبهرو میشود و با آن تصفیهحساب میکند.
برای شنیدن این پادکست در پلتفورمهای گوناگون روی نام آنها کلیک کنید: Soundcloud، Castbox، Spotify و Youtube.
@Amin Ansari
پادکست نهم به معرفی مجموعه داستان “سایههای موهوم” نوشتهی محبوبه تیموری، نویسندهی افغانستانی ساکن کالیفرنیا، پرداخته است. داستانهای این مجموعه از دیدگاه درونمایه به دو دسته تقسیم میشوند. دستهی اول، داستانهایی که جنگ و نتایج زیانبارش را در زندگی اجتماعی انسانها نشان میدهند و دستهی دوم، داستانهایی که روابطی ناانسانی را به تصویر میکشند. در کانون این دسته هویت سرکوبشدهی زن در جامعهای پدر/مردسالارانه جا دارد.
برای شنیدن این پادکست در پلتفورمهای گوناگون روی نام آنها کلیک کنید: Soundcloud، Castbox، Spotify و Youtube.
@Mahbuba Temori
و در دهمین پادکست مجموعه داستان “تلک گرگ” نوشتهی عبدالواحد رفیعی، نویسندهی افغانستانی ساکن برلین، را معرفی کردهایم. داستانهای این مجموعه همگی در روستاهای افغانستان میگذرند. نویسنده تنها به توصیف سطحی از طبیعت و مردم روستا نمیپردازد بلکه از اتفاقهای تاریک و پنهان روستا پردهبرداری میکند. “زوال” درونمایه اصلی داستانهای این مجموعه است که حاصل جنگی بیمعنا است.
برای شنیدن این پادکست در پلتفورمهای گوناگون روی نام آنها کلیک کنید: Soundcloud، Castbox، Spotify و Youtube.
@Waheed Afeay
